Britain and the junta: 40 years ago II

Here's the article on Anglo-Greek relations in 1970, in English this time:

Britain and Greece: 40 years ago
By Alexandros Nafpliotis*

‘If a member of a club breaks the rules for a limited period, the other members may tolerate it but if he is in persistent violation of the rules, the time must come when the club can no longer accept the situation. My government, with great reluctance, has come to the conclusion that this is the situation we are faced with now’

George Thompson (Britain’s chief delegate to CoE), 11 December 1969

The timetable presented by a Greek minister failed to persuade European allies of the intentions of the Greek government. Western European governments are toughening their stance vis-à-vis Greece, which is now forced to look for support in other areas of the globe. The Greek prime minister, who has also taken over the post of minister of foreign affairs, is struggling to take the country out of the ‘vulnerable international position’ it is in, and which does not leave it much room for manoeuvre. In his effort to achieve this he encounters strong reactions from members of his government, who disagree with his initiatives in trying to mitigate foreign critics through pursuing a conciliatory line.

Meanwhile, Britain is preparing for a crucial election, which is very likely to reinstate the Conservatives to the leadership of the country after a long period of Labour dominance. It is considered certain that the Tories’ return to power will impact considerably on London’s relations with Brussels and other major European capitals. The leader of the party assumed the responsibility of dramatically changing the party’s profile and competing with the charismatic Labour leader five years ago.

All of the above refer to the situation in Athens and London not in 2010 but exactly 40 years ago. The third anniversary of the 21 April coup d’etat that brought the Colonels to power was overshadowed by the feeling of isolation that the regime was increasingly experiencing. This was mainly a consequence of Greece’s walkout (when it realised that expulsion was imminent) from the Council of Europe, the previous December. George Papadopoulos (prime minister, minister of defence, and, from the summer on, also minister of foreign affairs) launched the regime’s ‘opening into the East’, in order to enhance the international standing of Greece, which had taken some serious blows. The hardliners of the junta reacted to Papadopoulos’ concentration of powers, and to his handling of the situation in Cyprus. In the summer of 1970, Edward Heath completely unexpectedly became premier, as he led the Conservatives to one of the biggest electoral surprises in British history, and set Britain’s accession to the EEC as his primary goal.
The return of the Tories in power created great expectations on the part of the junta, mainly because of the lack of a left wing within the Conservative party and the great interest that the Tories traditionally show for matters of defence and security. The newspaper Nea Politia (the mouthpiece of the regime), immediately pointed out the importance of the electoral outcome, claiming that the British election results ‘show that the swing towards the left in Europe is being halted’ and that these developments ‘vindicate the 1967 Revolution and show that the Greek officers who launched it were the first to understand the message of [the] times’. This was followed by positive statements by British officials (stressing the fact that the Conservative party did not have a left wing) that contributed to an amelioration of relations. London, under tremendous pressure formed by its financial difficulties and US insistence, decided that it was necessary to have a ‘good working relationship’ with the Greek military regime that would allow Britain to actively promote trade (including arms sales) between the two countries.

The tension that was created in the Mediterranean in September 1970, strengthened Greece’s position, as it underlined its significance for the Atlantic Alliance and seemed to justify the British argument in favour of working closely with Athens and avoiding discussing the ‘Greek issue’ in NATO at all cost. The meeting that took place at Geoffrey Rippon’s office at the end of the month is quite indicative of the Heath government’s intentions. The record of this meeting epitomised British policy towards the Colonels under the Conservative party, as it provided a perfect illustration of the priorities of Whitehall, its position on a series of sensitive issues, and, finally, marked a watershed with regard to Anglo-Greek relations in some respects. It was decided that ‘co-operation with Greece in the military field was particularly important if we were to maintain a good working relationship with the Greek Government’ and it was stated that ‘HMG’s recent agreement to the supply of frigates should prove helpful in this connexion’. The new spirit in relations was further proven by Palamas’ (Greek alternate minister of foreign affairs) visit to the British capital and Sir Denis Greenhill’s (permanent under-secretary of state for foreign affairs) statement that his country wished to do ‘as much business as possible with Greece’, as well as by the Palamas –Douglas-Home meeting in New York in October.

Despite a relative fluctuation in relations between the two countries (that chiefly had to do with difficulties bequeathed by Wilson), the Heath government made clear its will to establish warmer relations, by drawing a distinction between its policy and that of its predecessor, and by using cooperation in the military field as the catalyst. 1970 is a milestone in Anglo-Greek relations as it is the starting-point of a Tory policy towards the Greek junta that, however, was to bear more fruit in the following years of their tenure. The prevalent aspect of this policy was the cynicism with which London and its representatives in Athens seemed to accept the situation in Greece. The following year, the British ambassador in Greece, Sir Robin Hooper sent a report to FCO stating this:

‘I do not see Greece returning to a democratic system of government as understood in Western European countries for many years and evolution even to a form of guided democracy such as the colonels have in the past seemed to envisage is evidently going to be slow and uncertain’.

*Alexandros Nafpliotis holds a PhD in International History from the London School of Economics and is currently writing a book on Britain and the Greek Colonels, 1967-1974.

Britain and the junta: 40 years ago

Here's an article (in Greek) on the similarities between the situation in Athens and London today, and back in 1970.

Χούντα και Βρετανία: 40 χρόνια πριν
του Αλέξανδρου Ναυπλιώτη*

«Αν κάποιο μέλος μιας ένωσης αψηφά τους κανόνες για μια περιορισμένη περίοδο τα άλλα μέλη μπορούν να το ανεχθούν· αν όμως παραβιάζει συνεχώς τους κανόνες, τότε πρέπει κάποια στιγμή να πάψει η ένωση να δέχεται αυτή την κατάσταση. Η κυβέρνησή μου, με μεγάλη απροθυμία, έφθασε στο συμπέρασμα πως τέτοια είναι η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε τώρα».
George Thompson (Υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στην κυβέρνηση Wilson), 11 Δεκεμβρίου 1969

Το χρονοδιάγραμμα που παρουσίασε κορυφαίος υπουργός δεν κατάφερε να πείσει τους Ευρωπαίους εταίρους για τις προθέσεις της ελληνικής κυβέρνησης. Οι Δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις σκληραίνουν τη στάση τους απέναντι στην Ελλάδα, η οποία είναι αναγκασμένη πια να αναζητήσει ερείσματα σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Ο Έλληνας πρωθυπουργός, έχοντας αναλάβει και καθήκοντα Υπουργού Εξωτερικών, προσπαθεί να βγάλει την χώρα από την «ευάλωτη διεθνώς θέση» στην οποία έχει περιέλθει και που δεν της αφήνει μεγάλο περιθώριο ελιγμών. Στην προσπάθειά του αυτή συναντά ισχυρές εσωτερικές αντιδράσεις από μέλη της κυβέρνησής του που δε συμφωνούν με τη συμβιβαστική γραμμή που φαίνεται να ακολουθεί ο πρωθυπουργός σε σχέση με τους ξένους επικριτές της Ελλάδας.
Το ίδιο διάστημα η Βρετανία ετοιμάζεται για μια κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση που είναι πιθανόν να επαναφέρει στο τιμόνι της χώρας τους Συντηρητικούς ύστερα από μια μακρά περίοδο κυριαρχίας των Εργατικών. Θεωρείται βέβαιο ότι η επιστροφή των Τόρηδων στην εξουσία θα επηρεάσει σημαντικά τις σχέσεις του Λονδίνου με τις Βρυξέλλες και τις άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ο αρχηγός του κόμματος εκλέχθηκε στην ηγεσία του κόμματος πριν από πέντε χρόνια σε μια προσπάθεια να αλλάξει ριζικά το προφίλ του και να συναγωνιστεί τον χαρισματικό ηγέτη των Εργατικών.

Τα παραπάνω αναφέρονται στην κατάσταση που επικρατούσε στην Αθήνα και το Λονδίνο όχι το 2010, αλλά ακριβώς 40 χρόνια πριν. Η τρίτη επέτειος του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου έβρισκε το καθεστώς απομονωμένο από τους Ευρωπαίους συμμάχους του λόγω της ουσιαστικής αποπομπής της Ελλάδας από το Συμβούλιο της Ευρώπης τον προηγούμενο Δεκέμβριο. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, πρωθυπουργός, και υπουργός άμυνας και (από το καλοκαίρι και έπειτα και) εξωτερικών, προωθεί το («κυρίως επικοινωνιακό») «άνοιγμα προς Ανατολάς» και το «άνοιγμα προς την Αφρική» της χούντας, ώστε να βελτιώσει το διεθνές κύρος της χώρας που έχει πληγεί σημαντικά. Οι λεγόμενοι «σκληροί» του καθεστώτος (Ιωαννίδης, Λαδάς, Ασλανίδης) αντιδρούν στη συγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπο του Παπαδόπουλου, καθώς και στους χειρισμούς του τελευταίου σχετικά με την κρίση που παρουσιάζεται στις σχέσεις με τον Μακάριο και την απελευθέρωση κρατουμένων, η οποία πραγματοποιείται για να κατευνάσει πρωτίστως τους επικριτές που βρίσκονται στο εξωτερικό. Το καλοκαίρι του 1970, ο Edward Heath γίνεται τελείως ανέλπιστα πρωθυπουργός, έχοντας οδηγήσει τους Συντηρητικούς σε μια από τις μεγαλύτερες εκλογικές εκπλήξεις στην ιστορία της Βρετανίας, και θέτει ως πρωταρχικό του στόχο την είσοδο της χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα.
Η επιστροφή των Τόρηδων στην εξουσία γεννάει μεγάλες προσδοκίες στην χούντα, λόγω της έλλειψης αριστερής πτέρυγας στο εσωτερικό του κόμματος και του μεγάλου ενδιαφέροντος που επιδεικνύουν παραδοσιακά οι Συντηρητικοί για θέματα ασφάλειας και άμυνας. Η Νέα Πολιτεία (όργανο του καθεστώτος) σπεύδει να επισημάνει τη σημασία του εκλογικού αποτελέσματος ως ενδεικτικού του γενικότερου φραγμού στην αριστερή στροφή στην Ευρώπη, και ως δικαίωσης της «Επανάστασης του 1967» που πρώτη συνέλαβε το μήνυμα της εποχής. Στην καλλιέργεια αυτού του κλίματος συντελούν και δηλώσεις Βρετανών αξιωματούχων πως «το γεγονός ότι δεν υπάρχει – ως συνέβαινε με Εργατικούς – αριστερά πτέρυξ δια να δημιουργή προβλήματα, δύναται να χαρακτηρισθή ως ευοίωνον σημείον». Το Λονδίνο, υπό την ασφυκτική πίεση των οικονομικών του δυσκολιών (αλλά και των ΗΠΑ), θεωρούσε ότι ήταν αναγκαία μια πολιτική καλών σχέσεων με το καθεστώς, η οποία θα καταστούσε δυνατή την εντατικοποίηση των εμπορικών συναλλαγών, συμπεριλαμβανομένης και της πώλησης πολεμικού υλικού.
Η ένταση που δημιουργήθηκε στην περιοχή της Μεσογείου τον Σεπτέμβριο του 1970, ισχυροποίησε τη θέση της χούντας, καθώς υπογράμμισε τη σημασία της για την Ατλαντική συμμαχία και φάνηκε να δικαιώνει το επιχείρημα των Βρετανών για στενότερη συνεργασία με την Αθήνα και την πάση θυσία αποφυγή συζήτησης του «ελληνικού ζητήματος» στο ΝΑΤΟ. Ενδεικτική των διαθέσεων της Συντηρητικής κυβέρνησης είναι η σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στα τέλη του μήνα υπό τον υπουργό που ήταν υπεύθυνος για τη διαδικασία εισόδου της Βρετανίας στην ΕΟΚ, Geoffrey Rippon. Εκεί αποφασίστηκε ότι η συνεργασία με την Ελλάδα στον στρατιωτικό τομέα ήταν «ιδιαιτέρως σημαντική» για τη διατήρηση καλών σχέσεων εργασίας με τη χούντα, και ειπώθηκε πως η πρόσφατη συμφωνία του Λονδίνου για την παροχή φρεγατών (και άλλου είδους υλικού για νατοϊκή, αποκλειστικά, χρήση) θα βοηθούσε σ’ αυτό. Το νέο πνεύμα στις ελληνοβρετανικές σχέσεις επισφραγίστηκε με την επίσκεψη του Αναπληρωτή ΥπΕξ Παλαμά στη βρετανική πρωτεύουσα και τη δήλωση του γενικού γραμματέα του Φόρεϊν Όφις, Greenhill ότι η χώρα του ήταν πρόθυμη για «όσο πιο πολύ εμπόριο» με την Ελλάδα, αλλά και με τη συνάντηση Παλαμά -Douglas-Home στη Νέα Υόρκη, τον Οκτώβριο.
Παρά μια σχετική διακύμανση στο επίπεδο των σχέσεων των δύο χωρών (που είχαν κυρίως να κάνουν με δυσκολίες που είχαν κληρονομήσει οι Συντηρητικοί από τη διακυβέρνηση Wilson), η κυβέρνηση Heath κατέστησε σαφείς τις προθέσεις της για θερμότερες σχέσεις με το καθεστώς, διαφοροποιώντας τη θέση της από τους Εργατικούς, και χρησιμοποιώντας ως καταλύτη τη συνεργασία στον αμυντικό τομέα. Τα γεγονότα του 1970 αποτέλεσαν την αφετηρία για την πολιτική των Τόρηδων απέναντι στην χούντα, η οποία είχε πιο ουσιαστικά αποτελέσματα τα επόμενα χρόνια της κοινής πορείας των δύο κυβερνήσεων. Χαρακτηριστικό αυτής της πολιτικής ήταν ο κυνισμός με τον οποίο δεχόταν το Λονδίνο και οι εκπρόσωποί του στην Ελλάδα την κατάσταση στην Αθήνα. Τον επόμενο χρόνο ο Βρετανός πρέσβης στην Ελλάδα Sir Robin Hooper έγραφε προς το Λονδίνο τα εξής:

«Δε βλέπω την Ελλάδα να επιστρέφει σε ένα δημοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης όπως αυτό γίνεται αντιληπτό σε δυτικοευρωπαϊκές χώρες για πολλά χρόνια, και η εξέλιξη, ακόμη και με τη μορφή καθοδηγούμενης δημοκρατίας όπως αυτή που φαίνεται να οραματίζονταν οι συνταγματάρχες στο παρελθόν, θα είναι αποδεδειγμένα αργή και αβέβαιη».


*Ο Αλέξανδρος Ναυπλιώτης είναι διδάκτωρ διεθνούς ιστορίας του London School of Economics.

1970 UK election

The June 1970 UK general election marked a change in Whitehall, with the Conservative party achieving a surprise victory to return to office after a hiatus of almost six years in opposition.

This video shows Wilson leaving Downing Street, Heath celebrating victory and welcoming US President Nixon to the UK.

17th November

Since todays marks the 36th anniversary of the Athens Polytechinc uprising (see relevant post), I've decided to upload a small text (in Greek) that I've written on the British connection of the events preceding and following the uprising.

Here it is:

Οι Βρετανοί και η 17η Νοεμβρίου

Του Αλέξανδρου Ναυπλιώτη*

Το φθινόπωρο του 1973 σήμανε την αναγέννηση της καριέρας του Πωλ Μακάρτνεϊ. Η συνεργασία του με τους Γουίνγκς για το τραγούδι της πρώτης ταινίας του Ρότζερ Μουρ ως Τζέιμς Μποντ σημείωνε μεγάλη επιτυχία καθώς οι Βρετανοί επέλεγαν να ακούσουν το «Live and Let Die» ξανά και ξανά.
Την ίδια μέρα που κυκλοφορούσε το τραγούδι ο Γεώργιος Παπαδόπουλος αποφάσιζε να ζήσει και να αφήσει την «Επανάσταση» της 21ης Απριλίου να πεθάνει, ανακοινώνοντας την άρση του στρατιωτικού νόμου και τον σχηματισμό κυβέρνησης πολιτικών. Η εισήγηση του Φόρεϊν Οφις ήταν να δείξει η Βρετανία ότι επικροτούσε «υπό όρους» τον σχηματισμό της κυβέρνησης Μαρκεζίνη, παρουσιάζοντας ένα «πακέτο» προτάσεων, σημαντικότερα μέρη του οποίου ήταν η ανταλλαγή επίσημων επισκέψεων και η προώθηση καλύτερης συνεργασίας στον τομέα της άμυνας (συμπεριλαμβανομένων και πωλήσεων φρεγάτων στο Ελληνικό Ναυτικό).
Η συντηρητική κυβέρνηση του Έντουαρντ Χηθ αποφάσισε να πάει ένα βήμα παραπέρα στην πολιτική της έναντι της Ελλάδας και να ενθαρρύνει την επιστροφή της χώρας στη δημοκρατία, χωρίς ωστόσο να επιμείνει τόσο ώστε να θέσει σε κίνδυνο τα άλλα συμφέροντά της, όπως η αποτελεσματικότητα του ΝΑΤΟ, η Κύπρος, και οι εμπορικές σχέσεις των δύο χωρών. Καταλυτικά για αυτή την απόφαση επέδρασαν η αμοιβαία συμπάθεια Βρετανών-Μαρκεζίνη και, κυρίως, οι έντονες επικρίσεις στη Βουλή των Κοινοτήτων για τη φύση του καθεστώτος των Αθηνών που επηρέαζαν και την ταυτόχρονη συζήτηση για την έγκριση του πρωτοκόλλου σύνδεσης Ελλάδας-ΕΟΚ, καθώς η Βρετανία αποτελούσε πια μέλος της Κοινότητας.
Στις αρχές του Νοεμβρίου η βρετανική διπλωματία ήταν διχασμένη, με το Νοτιοευρωπαϊκό τμήμα του Φόρεϊν Οφις να προωθεί μία ενεργητική πολιτική βελτίωσης σχέσεων και τον Βρετανό Πρέσβη Χούπερ να τηρεί στάση αναμονής. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου έθεσε φρένο στις πολιτικές κινήσεις που ετοίμαζε το Λονδίνο και ανέδειξε νικητή της άτυπης μάχης τον Χούπερ, ο οποίος υποστήριζε πως η ακολουθητέα οδός ήταν η συνήθης πολιτική του «wait and see». Η βίαιη καταστολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου συζητήθηκε στο υπουργικό συμβούλιο της Μεγάλης Βρετανίας, όπου ο υπουργός Εξωτερικών Σερ Άλεκ Ντάγκλας-Χιουμ εξέφρασε την απογοήτευση του για τη «σοβαρή οπισθοδρόμηση» στην πορεία της επιστροφής της δημοκρατίας στην Ελλάδα.
Αναφορικά με τα γεγονότα της 16-17ης Νοεμβρίου, ο Βρετανός Πρέσβης πίστευε πως η απουσία κατάλληλου εξοπλισμού ελέγχου ταραχών (ως αποτέλεσμα της άρνησης Δυτικών χωρών να προμηθεύσουν τους Συνταγματάρχες με τέτοιο υλικό) ανάγκασε τον στρατό να «σπάσει ένα καρύδι με μία ατμόσφυρα». Ο Χούπερ έκλεισε την αναφορά του γράφοντας ότι «έξι μήνες είναι μεγάλο διάστημα στην ελληνική πολιτική». Ωστόσο χρειάστηκαν μόλις τρεις ημέρες για να λάβει χώρα ακόμη ένα πραξικόπημα και να καταρρεύσει η κυβέρνηση Μαρκεζίνη.
Περίπου έξι μήνες χρειάστηκαν, όμως, για να γίνει ο επόμενος δίσκος του Πωλ Μακάρτνεϊ ο πλέον επιτυχής από τις προσωπικές δουλειές όλων των πρώην «Σκαθαριών». Το «Band on the Run» κυκλοφόρησε τις πρώτες μέρες της δικτατορίας Ιωαννίδη και έφτασε στην κορυφή των τσαρτς το καλοκαίρι του 1974. Περίπου το ίδιο διάστημα πήρε για να αποδειχθεί ότι η δικτατορία στην Ελλάδα δεν ήταν παντοτινή και οι πρωτεργάτες της να καταλήξουν όπως ο τίτλος του δίσκου που πούλησε περισσότερο από κάθε άλλον στη Μεγάλη Βρετανία το 1974.


* Ο Αλέξανδρος Ναυπλιώτης είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ Διεθνούς Ιστορίας στο London School of Economics.