1974 Cypriot coup d'état

Yesterday was the 39th anniversary of the 1974 Cypriot coup d'état.

What follow are small excerpts (taken from my recently published book on Britain and the Greek Colonels) which examines the British reaction to the coup and Whitehall's immediate actions on that day:

"[...] The first reports about outbreaks of fighting in Nicosia reached London on 15 July. According to information gained during the first hours, it was looking ‘increasingly like a coup organised by Greek contingent/Greek-officered elements of National Guard’. The most shocking news appeared to be the alleged death of Archbishop Makarios, broadcast by the Cyprus Broadcasting Corporation (CBC), and conveyed to London by the British high commissioner, Olver.

From http://grhomeboy.wordpress.com 

[...] Callaghan admitted that the treaty gave Britain rights but appeared less urgent to suggest any concrete action as it was too early to judge the situation fully.

[As he told the House of Commons:] We are in the very early hours of this event. It happened only this morning. A declaration has been put out by those who led the coup saying that foreign policy will not change and that Cyprus will maintain friendly relations with all nations while pursuing a policy of non-alignment as happened in the past. I do not know how much reliance at this stage we should attach to any of the declarations that are forthcoming.

[...] In order to help defuse the crisis the foreign secretary prepared a telegram detailing directions to British representatives in Athens, Ankara, Washington, Brussels, and New York. His message to his Greek counterpart expressed his ‘grave concern’ over the situation: ‘[. . . ] it is undoubtedly very dangerous with serious implications for the stability of the Eastern Mediterranean and for the cohesion of the Atlantic Alliance. I am sure you share my concern that the independence, territorial integrity and security of Cyprus should be maintained.
I should be grateful to have urgently your comments on the situation as the Greek Government sees it’.

A similar message was to be delivered to the Turkish capital as well, with the hope that the Turks would avoid ‘any kind of precipitate action or intervention’ at that stage, as it was ‘clearly essential’, if the conflict was not to spread, for the Turkish government to display ‘exemplary patience’ in those circumstances. Washington was to be informed about the content of the two messages, and Dr Kissinger to be approached with an oral message from Callaghan asking his view, any information on action which he might contemplate, and any information on events on the island itself. The British delegation to NATO was asked to invite Dr Luns himself to consider sending messages to the Turks and the Greeks, and the British mission at the UN was told to suggest to Dr Waldheim the convening of an emergency meeting of the contributors to the United Nations Peacekeeping Force in Cyprus (UNFICYP)."

Ioannidis, Cyprus, and the irony of history

Dimitrios Ioannidis, one of the instigators of the April 1967 coup that brought the Greek Colonels to power, died early in the morning today.
During the seven-year reign of the 'junta', Brigadier Ioannidis was director of the Greek military police (ΕΣΑ), and he was known as one of the hardliners of the regime.
He rose to prominence in November 1973, when he masterminded, behind the scenes, a new coup that put an end to the liberalising efforts initiated by Georgios Papadopoulos, under the so-called 'Markezinis experiment'.

History showed its ironic face once again, as the 'invisible dictator' (as he was known during 1973-4) passed away on the 50th anniversary of the independence of the Republic of Cyprus.
Ioannidis' fate was tied to the Mediterranean island.

The Cyprus issue, which eventually brought about the demise of the
military junta, was the most predominant foreign policy preoccupation of all the
dictators (and especially of Ioannidis) throughout their tenure of power, for they
thought that, as Coufoudakis has argued, ‘removing this irritant from Greek domestic and foreign policy and interallied
relations, was expected to increase the Colonels' prestige at home and end the
régime’s international isolation’.

The first signs appeared in the summer of 1970, when a crisis was brewing up on the island, also as a consequence of the attempted assassination of President Makarios earlier that year.
Papadopoulos' handling of the situation in Cyprus, in conjunction with
his initiatives in trying to mitigate foreign critics through
pursuing a conciliatory line precipitated cracks within the junta, which appeared
at that time to be far from united. The internal troubles peaked in the summer of 1970
when Papadopoulos (who was already both prime minister and minister of defence)
decided, following Pipinelis’ death, to assume the post of minister of foreign affairs,
as well. Jealously prevailed among Papadopoulos’ critics, with the concentration of
power in his hands being the real issue. The casualties of the acute internal crisis,
which was resolved in September, were the prime minister’s ability to confront the
hardliners and his supposed efforts towards the gradual democratisation of the
régime.

When, in November 1973, a coup overthrew Papadopoulos, the British were quick to identify Ioannidis as the ‘somewhat shadowy figure’ behind the new government.
As a consequence of developments in Greece, however, the British decided to adopt once more a
wait-and-see policy, with greater caution dictated by parliamentary attitudes that were
unfavourable to Ioannidis.

A few months later, and before celebrating fifteen years as an independent state, the Republic of Cyprus would cease to exist in its initial form.
The coup that the Greek junta, under Ioannidis, launched against Makarios triggered a invasion by Turkey, which still occupies the northern third of Cyprus today, thus dividing the island.

The actions of the dictator that precipitated the division of Cyprus came back to haunt him; according to the dictates of historical irony, the 16th of August will from now on mark both the beginning of the Republic of Cyprus and the end of the man who tried to dismantle it.

Photos taken from http://www.tovima.gr/ and http://www.windowoncyprus.com/.

Britain and the junta: 40 years ago

Here's an article (in Greek) on the similarities between the situation in Athens and London today, and back in 1970.

Χούντα και Βρετανία: 40 χρόνια πριν
του Αλέξανδρου Ναυπλιώτη*

«Αν κάποιο μέλος μιας ένωσης αψηφά τους κανόνες για μια περιορισμένη περίοδο τα άλλα μέλη μπορούν να το ανεχθούν· αν όμως παραβιάζει συνεχώς τους κανόνες, τότε πρέπει κάποια στιγμή να πάψει η ένωση να δέχεται αυτή την κατάσταση. Η κυβέρνησή μου, με μεγάλη απροθυμία, έφθασε στο συμπέρασμα πως τέτοια είναι η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε τώρα».
George Thompson (Υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στην κυβέρνηση Wilson), 11 Δεκεμβρίου 1969

Το χρονοδιάγραμμα που παρουσίασε κορυφαίος υπουργός δεν κατάφερε να πείσει τους Ευρωπαίους εταίρους για τις προθέσεις της ελληνικής κυβέρνησης. Οι Δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις σκληραίνουν τη στάση τους απέναντι στην Ελλάδα, η οποία είναι αναγκασμένη πια να αναζητήσει ερείσματα σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Ο Έλληνας πρωθυπουργός, έχοντας αναλάβει και καθήκοντα Υπουργού Εξωτερικών, προσπαθεί να βγάλει την χώρα από την «ευάλωτη διεθνώς θέση» στην οποία έχει περιέλθει και που δεν της αφήνει μεγάλο περιθώριο ελιγμών. Στην προσπάθειά του αυτή συναντά ισχυρές εσωτερικές αντιδράσεις από μέλη της κυβέρνησής του που δε συμφωνούν με τη συμβιβαστική γραμμή που φαίνεται να ακολουθεί ο πρωθυπουργός σε σχέση με τους ξένους επικριτές της Ελλάδας.
Το ίδιο διάστημα η Βρετανία ετοιμάζεται για μια κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση που είναι πιθανόν να επαναφέρει στο τιμόνι της χώρας τους Συντηρητικούς ύστερα από μια μακρά περίοδο κυριαρχίας των Εργατικών. Θεωρείται βέβαιο ότι η επιστροφή των Τόρηδων στην εξουσία θα επηρεάσει σημαντικά τις σχέσεις του Λονδίνου με τις Βρυξέλλες και τις άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ο αρχηγός του κόμματος εκλέχθηκε στην ηγεσία του κόμματος πριν από πέντε χρόνια σε μια προσπάθεια να αλλάξει ριζικά το προφίλ του και να συναγωνιστεί τον χαρισματικό ηγέτη των Εργατικών.

Τα παραπάνω αναφέρονται στην κατάσταση που επικρατούσε στην Αθήνα και το Λονδίνο όχι το 2010, αλλά ακριβώς 40 χρόνια πριν. Η τρίτη επέτειος του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου έβρισκε το καθεστώς απομονωμένο από τους Ευρωπαίους συμμάχους του λόγω της ουσιαστικής αποπομπής της Ελλάδας από το Συμβούλιο της Ευρώπης τον προηγούμενο Δεκέμβριο. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, πρωθυπουργός, και υπουργός άμυνας και (από το καλοκαίρι και έπειτα και) εξωτερικών, προωθεί το («κυρίως επικοινωνιακό») «άνοιγμα προς Ανατολάς» και το «άνοιγμα προς την Αφρική» της χούντας, ώστε να βελτιώσει το διεθνές κύρος της χώρας που έχει πληγεί σημαντικά. Οι λεγόμενοι «σκληροί» του καθεστώτος (Ιωαννίδης, Λαδάς, Ασλανίδης) αντιδρούν στη συγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπο του Παπαδόπουλου, καθώς και στους χειρισμούς του τελευταίου σχετικά με την κρίση που παρουσιάζεται στις σχέσεις με τον Μακάριο και την απελευθέρωση κρατουμένων, η οποία πραγματοποιείται για να κατευνάσει πρωτίστως τους επικριτές που βρίσκονται στο εξωτερικό. Το καλοκαίρι του 1970, ο Edward Heath γίνεται τελείως ανέλπιστα πρωθυπουργός, έχοντας οδηγήσει τους Συντηρητικούς σε μια από τις μεγαλύτερες εκλογικές εκπλήξεις στην ιστορία της Βρετανίας, και θέτει ως πρωταρχικό του στόχο την είσοδο της χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα.
Η επιστροφή των Τόρηδων στην εξουσία γεννάει μεγάλες προσδοκίες στην χούντα, λόγω της έλλειψης αριστερής πτέρυγας στο εσωτερικό του κόμματος και του μεγάλου ενδιαφέροντος που επιδεικνύουν παραδοσιακά οι Συντηρητικοί για θέματα ασφάλειας και άμυνας. Η Νέα Πολιτεία (όργανο του καθεστώτος) σπεύδει να επισημάνει τη σημασία του εκλογικού αποτελέσματος ως ενδεικτικού του γενικότερου φραγμού στην αριστερή στροφή στην Ευρώπη, και ως δικαίωσης της «Επανάστασης του 1967» που πρώτη συνέλαβε το μήνυμα της εποχής. Στην καλλιέργεια αυτού του κλίματος συντελούν και δηλώσεις Βρετανών αξιωματούχων πως «το γεγονός ότι δεν υπάρχει – ως συνέβαινε με Εργατικούς – αριστερά πτέρυξ δια να δημιουργή προβλήματα, δύναται να χαρακτηρισθή ως ευοίωνον σημείον». Το Λονδίνο, υπό την ασφυκτική πίεση των οικονομικών του δυσκολιών (αλλά και των ΗΠΑ), θεωρούσε ότι ήταν αναγκαία μια πολιτική καλών σχέσεων με το καθεστώς, η οποία θα καταστούσε δυνατή την εντατικοποίηση των εμπορικών συναλλαγών, συμπεριλαμβανομένης και της πώλησης πολεμικού υλικού.
Η ένταση που δημιουργήθηκε στην περιοχή της Μεσογείου τον Σεπτέμβριο του 1970, ισχυροποίησε τη θέση της χούντας, καθώς υπογράμμισε τη σημασία της για την Ατλαντική συμμαχία και φάνηκε να δικαιώνει το επιχείρημα των Βρετανών για στενότερη συνεργασία με την Αθήνα και την πάση θυσία αποφυγή συζήτησης του «ελληνικού ζητήματος» στο ΝΑΤΟ. Ενδεικτική των διαθέσεων της Συντηρητικής κυβέρνησης είναι η σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στα τέλη του μήνα υπό τον υπουργό που ήταν υπεύθυνος για τη διαδικασία εισόδου της Βρετανίας στην ΕΟΚ, Geoffrey Rippon. Εκεί αποφασίστηκε ότι η συνεργασία με την Ελλάδα στον στρατιωτικό τομέα ήταν «ιδιαιτέρως σημαντική» για τη διατήρηση καλών σχέσεων εργασίας με τη χούντα, και ειπώθηκε πως η πρόσφατη συμφωνία του Λονδίνου για την παροχή φρεγατών (και άλλου είδους υλικού για νατοϊκή, αποκλειστικά, χρήση) θα βοηθούσε σ’ αυτό. Το νέο πνεύμα στις ελληνοβρετανικές σχέσεις επισφραγίστηκε με την επίσκεψη του Αναπληρωτή ΥπΕξ Παλαμά στη βρετανική πρωτεύουσα και τη δήλωση του γενικού γραμματέα του Φόρεϊν Όφις, Greenhill ότι η χώρα του ήταν πρόθυμη για «όσο πιο πολύ εμπόριο» με την Ελλάδα, αλλά και με τη συνάντηση Παλαμά -Douglas-Home στη Νέα Υόρκη, τον Οκτώβριο.
Παρά μια σχετική διακύμανση στο επίπεδο των σχέσεων των δύο χωρών (που είχαν κυρίως να κάνουν με δυσκολίες που είχαν κληρονομήσει οι Συντηρητικοί από τη διακυβέρνηση Wilson), η κυβέρνηση Heath κατέστησε σαφείς τις προθέσεις της για θερμότερες σχέσεις με το καθεστώς, διαφοροποιώντας τη θέση της από τους Εργατικούς, και χρησιμοποιώντας ως καταλύτη τη συνεργασία στον αμυντικό τομέα. Τα γεγονότα του 1970 αποτέλεσαν την αφετηρία για την πολιτική των Τόρηδων απέναντι στην χούντα, η οποία είχε πιο ουσιαστικά αποτελέσματα τα επόμενα χρόνια της κοινής πορείας των δύο κυβερνήσεων. Χαρακτηριστικό αυτής της πολιτικής ήταν ο κυνισμός με τον οποίο δεχόταν το Λονδίνο και οι εκπρόσωποί του στην Ελλάδα την κατάσταση στην Αθήνα. Τον επόμενο χρόνο ο Βρετανός πρέσβης στην Ελλάδα Sir Robin Hooper έγραφε προς το Λονδίνο τα εξής:

«Δε βλέπω την Ελλάδα να επιστρέφει σε ένα δημοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης όπως αυτό γίνεται αντιληπτό σε δυτικοευρωπαϊκές χώρες για πολλά χρόνια, και η εξέλιξη, ακόμη και με τη μορφή καθοδηγούμενης δημοκρατίας όπως αυτή που φαίνεται να οραματίζονταν οι συνταγματάρχες στο παρελθόν, θα είναι αποδεδειγμένα αργή και αβέβαιη».


*Ο Αλέξανδρος Ναυπλιώτης είναι διδάκτωρ διεθνούς ιστορίας του London School of Economics.

The 25 November 1973 coup d'etat

35 years ago yesterday another coup d'etat took place in Greece.
In the aftermath of the Athens Polytechnic uprising, head of the military police, Brigadier Dimitrios Ioannidis toppled Papadopoulos and installed Lieutenant General Phaedon Gizikis as President of Greece.
Ioannidis came to be known as the 'invisible dictator' because he was the one pulling the strings during the last period of the Colonels' regime which ended with the Cyprus coup d'etat in July 1974 and the Turkish invasion of the island.

Dimitrios Ioannides (right) toasting with George Papadopoulos (middle) and Phaedon Gizikis (left) Ioannides and Gizikis overthrew Papadopoulos in a later coup.

The communique announcing the overthrow of the Markezinis government accused Papadopoulos of 'straying from the ideals of the 1967 revolution and 'pushing the country towards parliamentary rule too quickly'.

Here you can read BBC's report on these events.

The photos on the right are from an article of the London press on the British recognition of Ioannides' regime.

[You can also read an article (in Greek) on Ioannidis, Kissinger and the USA here.]